Het landschap van het Lierdal Malden-Zuid-oud

Hoe het was

In onderstaande is gebruik gemaakt van: Henk Blauw, ‘Van Molenhoek tot Malden, Over historie en natuur’, Vereniging Bos en Kuil, 2011.

Lierdal ontstaan door bosontginning naar het oosten

Het Lierdal ten zuiden van Malden is ontstaan als een bosontginning aan de oostzijde van een uitgestrekte moerassige streek bekend als Het Broek. Ten zuiden van de huidige dorpskern van Malden lagen de broekgronden wat hoger en waren daar dus minder drassig. Vooral in dit gebied vonden vanaf de 13e eeuw de eerste bosontginningen plaats en werden boerderijen gebouwd. Langs de oostwaarts gerichte percelen ontstonden stegen, die als erfscheidingen en als wegen voor kleinvee dienst deden. Op de tranchot kaart uit 1803 (gemaakt in opdracht van Napoleon) staan het Maldensche Broek en het Heumensche Broek aangegeven.

Oostelijk daarvan loopt een weg met aan de oostkant zandpaden. Enkele van deze zuidwest – noordoost gerichte zandpaden zijn thans nog in het gebied tussen Malden en Molenhoek te herkennen: de Lierseweg, de Bovendorpseweg (op de vogelvlucht hieronder te zien) en de Bagijnstraat/Lierweg (net niet zichtbaar op de vogelvlucht). De ontgonnen grond was onderdeel van een zandvlakte met zand dat vanaf de stuwwal naar de Maas is afgespoeld.

Huidige provinciegrens: Oude grens tussen Gelre en Kleef

In 1815 – na de nederlaag van Napoleon bij Waterloo – werd bepaald dat het Koninkrijk der Nederlanden zou bestaan uit België en Nederland met als staatshoofd Koning Willem I. Binnen het rijk moesten de provinciegrenzen worden vastgesteld. De grens tussen Limburg en Gelderland wilde men aanvankelijk langs de Niers leggen. Maar dan werd Milsbeek van Gennep gescheiden en ook Mook en Middelaar zouden hun historische banden met de rest van Noord-Limburg verliezen. Dus kwam de grens te liggen waar hij al sinds de 12e eeuw had gelegen en nu nog ligt: langs de zuidrand van Heumensoord afbuigend naar het zuiden langs de Kuilseweg. Een boswal fungeerde als grensafscheiding; van deze wal zijn delen nog terug te vinden o.a. ten zuiden van Heumensoord. Daar ligt de wal tegen “de Kuil” aan, een zandontginning waar nu landgoed “De lage Lier” in ontwikkeling is.

Oorspronkelijk een kampenlandschap

Het Lierdal ten zuiden van Malden was een ‘Kampenlandschap’ met hagen, houtwallen, struweel en bosjes. Er was een onregelmatige, kleinschalige verkavelingsstructuur en een grote variatie in openheid en beslotenheid.

Kampenlandschap: openheid en beslotenheid

De luchtfoto is van 1944/1945. Links zie je het Maas-Waalkanaal en rechts de spoorlijn Nijmegen-Venlo. Parallel aan het kanaal loopt de Rijksweg Nijmegen-Venlo waarlangs de bebouwing van Malden ligt.

Ook bosgebied Heumensoord is goed te herkennen. Op de foto is een grote, in Limburg gelegen, boomgaard te zien grenzend aan Heumensoord en de Kuilseweg. De boomgaard is aan het eind van de twintigste eeuw ten prooi gevallen aan zandwinning. De plek staat nu deels bekend als “De Kuil”.